Mały Giewont

Mały Giewont

Turnie Małego Giewontu – widok z Zakopanego
Państwo	Polska
Pasmo	Tatry, Karpaty
Wysokość	1735 m n.p.m.
Położenie na mapie Karpat Mały Giewont
Położenie na mapie Tatr Mały Giewont
49°15′04,0″N 19°55′39,4″E

Mały Giewont – widok z Kondrackiej Przełęczy

Mały Giewont – widok od południowej strony

Mały Giewont i Giewoncka Przełęcz

Mały Giewont – szczyt w masywie Giewontu w Tatrach Zachodnich, leżący pomiędzy Doliną Małej Łąki a Doliną Strążyską. Dawniej nazywany był także Giewoncikiem. W najwyższym punkcie, odległym ok. 420 m w prostej linii od głównego szczytu Giewontu (zwanego Wielkim Giewontem) osiąga on wysokość 1735 m.

Topografia

Od strony wschodniej Mały Giewont oddzielony jest szeroką Giewoncką Przełęczą, za którą półkolista skalna grzęda wrasta w stromo opadającą kopułę szczytową Wielkiego Giewontu. Z przełęczy tej opada na północ do Małej Dolinki duży i urwisty żleb, zwany Żlebem Kirkora. W kierunku południowym przełęcz Siodło oddziela Mały Giewont od Siodłowej Turni. Od strony północno-zachodniej szczyt sąsiaduje z Grzybowcem, oddzielony od niego przełęczą Bacuch.

Mały Giewont ma bardzo skomplikowaną rzeźbę z postrzępioną granią, od której odchodzą boczne żebra skalne i z której opadają liczne żleby. W grani tej wypiętrza się pięć wybitnych turni, oddzielonych od siebie czterema przełączkami. Są to kolejno od Giewonckiej Przełęczy:

• Giewoncki Chłopek,
• Zadni Giewoncki Karbik,
• Zadnia Giewoncka Baszta,
• Skrajny Giewoncki Karbik,
• Wysoka Giewoncka Baszta – najwyższa z turni Małego Giewontu (1735 m),
• Giewoncki Przechód – przełączka łatwo dostępna z obu stron (zarówno od Żlebu Kirkora, jak i z Wyżniego w Dolinie Małej Łąki); w stronę zachodnią opada z niej żleb, zwany niżej (od połączenia na wysokości ok. 1580 m z sąsiednim żlebem z Przełęczy nad Dziurą) Żlebem z Progiem lub Żlebem pod Ździarchy (Ździarchy to nazwa skalistych zboczy Małego Giewontu po stronie Doliny Małej Łąki),
• Biała Giewoncka Baszta,
• Przełęcz nad Dziurą – najszersze z wcięć w grani Małego Giewontu; na zachód opada z niej niezbyt stromy żleb, na wschód natomiast pionowa ściana o wysokości 30 metrów, poniżej której znajduje się rozwidlony w górnej części żleb Dwojak, opadający wysokim progiem do Żlebu Kirkora; nazwa przełęczy pochodzi od nyży skalnej nad lewą orograficznie gałęzią Dwojaka,
• Skrajna Giewoncka Baszta – do niej odnosi się najczęściej podawana w literaturze i na mapach wysokość Małego Giewontu: 1728 m; w pobliżu wierzchołka odchodzą 3 żebra skalne:
  • zachodnie, zakończone turnią Olejarnią z 40-metrową ścianą południowo-zachodnią,
  • północno-wschodnie, z dwuwierzchołkową Szarą Turnią (ok. 1650 m), której wschodnia ściana mierzy ok. 80 m wysokości,
  • wschodnie, zakończone Iglicą, opadającą do Żlebu Kirkora 80-metrową ścianą.

Przyroda

Mały Giewont zbudowany jest z wapieni i dolomitów, w partiach wierzchołkowych tworzących strome i nagie turnie. Na jego stokach graniczą z sobą płaszczowiny serii wierchowej Giewontu i Czerwonych Wierchów. Dolną część tworzą łupki i twarde wapienie kredowe należące do płaszczowiny Czerwonych Wierchów, a na nich leżą triasowe wapienie i dolomity płaszczowiny Giewontu. Twardsze dolomity tworzą wystające żebra skalne, zaś bardziej podatne na wietrzenie wapienie tworzą szczerby i wnęki między nimi.

W zboczach opadających do Doliny Małej Łąki znajduje się kilkanaście jaskiń, m.in. Jaskinia Śpiących Rycerzy, Nyża nad Siodłem, Dziura nad Jaskinią Śpiących Rycerzy I, Dziura nad Jaskinią Śpiących Rycerzy II i Jaskinia Śpiących Rycerzy Wyżnia.

Ciekawa flora. M.in. stwierdzono tutaj występowanie gruszyczki karpackiej, ostrołódki karpackiej, ostrołódki polnej i potrostka alpejskiego – bardzo rzadkich roślin, w Polsce występujących tylko w Tatrach i to w nielicznych tylko miejscach.

Turystyka i taternictwo

Z początkiem XX wieku w Małym Giewoncie były dwa znakowane szlaki turystyczne:

• z Małej Dolinki przez Żleb Kirkora na Giewoncką Przełęcz. Szlak ten omijał dwa dolne progi Żlebu Kirkora.
• przez Warzechę i Bacuch na przełęcz Siodło.

Były to trudne i niebezpieczne szlaki. Zlikwidowano je, a pozostałe po nich klamry i resztki wyblakłej farby można jeszcze gdzieniegdzie znaleźć. Obecnie istnieje jeden tylko szlak wiodący nad Doliną Małej Łąki, południowo-zachodnimi stokami Małego Giewontu.

Wśród taterników Mały Giewont wzbudzał średnie zainteresowanie. W XIX wieku wspinał się tutaj Karol Potkański i Mieczysław Karłowicz, brak jednak opisów ich przejść. Również po II wojnie światowej taternicy bywali tutaj bardzo rzadko. W latach 90. wspinał się Władysław Cywiński i inni. Za najciekawsze z taternickiego punktu widzenia miejsca W. Cywiński uznaje masyw Skrajnej Giewonckiej Baszty, Przełęcz nad Dziurą i Siodłową Turnię. Obecnie cały masyw Małego Giewontu jest dla taterników zamknięty, turystycznie dozwolone jest tylko przejście znakowanym szlakiem i to tylko w okresie letnim.

Szlaki turystyczne

Dolina Strążyska – Przełęcz w Grzybowcu – Grzybowiec – Siodło – Wyżnia Kondracka Przełęcz. Czas przejścia z Przełęczy w Grzybowcu na Giewont: 1:45 h, ↓ 1:20 h.